![[Photo] - P Delorme](images/upload/diapos_accueil/dia_banavenir2.jpg "Dia l'Avenir de la Bretagne")
BREIZH DA ZONT -
L’AVENIR DE LA BRETAGNE
Evit Breizh dizalc’h en Europa ar pobloù
Pour une Bretagne libre dans l’Europe des peuples
Evit Breizh dizalc’h en Europa ar pobloù
Pour une Bretagne libre dans l’Europe des peuples
Nikel ha Mor
Mennerezh Bro C'hall da chom e Kaledonia Nevez a zo dalc'het gant interestoù ekonomikel met ivez gant c'hoarioù geostrategek.
An nikel : 20% eus miradoù ar bed a vefe war an enezenn ha 7,5 milion a donnenn a gailhenn-nikel a vez tennet eus an douar bep bloaz .
Ar mor: Gant ur gorread a 18500km² e c'hell ar C'haledonia Nevez kaout ur gorread a 1 740 000 km² a Takak Ekonomikel Unwerzh ( Zone Economique Exclusive). Er mor tro-dro e kaver barregezhioù pesketa pouezus (toñs, morvlokenned, chifretez,..). Sanset e vefe ivez e foñs ar mor metaloù ral ( kobalt, manganez, e stumm noduloù).
Ar pezh a zo eo ivez an tachad Azia- Meurvor Habask un dachenn a enebiezh kenetre Sina hag ar Stadoù Unanet. Setu perak e vez broudet ha harpet Bro c'hall gant stadoù ar c'huzh-heol ( USA, Ostralia, Zeland Nevez) da chom ur "vro eus Meurvor Habask" daoust d'an diaesamantoù a chom kenetreze ( Rainbow Warrior, aeseioù nukleel, ...)
"Top 84"
Daoust d'an diaesamantoù-mañ, gant plegennoù dilañsus, e voe adkroget gant ar stourm kreñv evit an dizalc'hiezh er bloavezhioù 1970. Adal 1969 e voe savet ur strollad yaouankiz anvet Ar Mouchoueroù Ruz o stourm evit an dizalc'hiezh; hag e 1971 e voe krouet Strollad 1878 oc'h ober dave d'an emsavadeg meur ar c'hantved diwezhañ . An daou strollad-mañ en em deuz evit krouiñ en un doare fraezh ha sklaer kentañ strollad dizalc'hour , ar PALIKA ( Parti Liberation Kanak). E 1974 e voe krouet an UPM ( Union Progressiste Multiraciale) o stourm ivez evit an dizalc'hiezh hag e voe kemmet hec'h anv e 1977 evit dont da vezañ Union Progressiste Mélanésienne. Ar bloaz-se ivez ar strollad Union Calédonienne ( bet krouet e 1956) a embann an arc'hadur dizalc'hour hag e voe krouet ivez ar FULK ( Talbenn Unvan Dieubidigezh Kanaki) . E 1979 e voe tro ar strollad sokialour kaledonian (PSC) da vont gant ar memes arc'hadur...
E 1984, an holl strolladoù-mañ en em deuz er memes aozadur an FLNKS, ar sindikad dizalc'hour USTKE ( union syndicale des Travailleurs Kanak et des Exploites) krouet e 1981 a yeas davet an FLNKS kerkent ha krouet.
Pouezus kaer eo ober meneg eus ar bloavezhioù-se , liesseurtegezh ar strolladoù o vont gant an dizalc'hiezh , o haeriñ o hevelpred, o vont gant hent an dizalc'hiez Kanak. Diouzh un tu ar re wenn barrek da beveziñ muioc'h ha muioc'h bepred , tiez, skolioù, kirri-tan, ... Diouzh an tu all ar re zu , dilabour, hep dour-red, tredan ebet, re nebeut a zouar, skol ebet .... Da skouer sifroù ofisiel e 1983 gant ar CNASEA ( Caisse Nazionale d'Aménagement des Structures des Exploitations Agricoles) : 165 000 hekt a zouar evit 30000 kanak , 350 000 hekt evit 2035 trevadenner gall...
Er memes mare e weler degouezhout war an enezenn enbroidi nevez o tont eus Bro c'hall, hag ar moustrerezh a-enep stourmerien er strolladoù peoc'hus o tont da vezañ taer ha taeroc'h c'hoazh, met ivez en inizi tro-dro pobloù o gounit en-dro o frankiz : Samoa ar C'hornog e 1962, Noru e 1968, Tonga ha Fidji e 1970, Papouazi e 1975, Tuvalu hag Inizi Salomon e 1978, Kiribati e 1979 , ar Vanuatu 1980...
E-barzh e soñj enebiñ ouzh ar strolladoù dizalc'hour, ouzh ar menozioù a vroadelouriezh er bobl ganak, ez eas gouarnamant Giscard d 'Estaing gant deskemmadurioù a bep-seurt. E 1976 e voe raktres Stirn sañset reiñ muioc'h a emrenerezh d'an enezenn. E 1979, e vo embannet gant ar gouarnamant gall ur raktres a hir-dermen evit un diorenn ekonomikel ha sokial evit ar C'haledonia Nevez. Nac'het e voe gant ar strolladoù dizalc'hour hag e vo divizet gante mont en darempred gant Poellgorr an Didrevadenniñ en ONU . Mont a refont e darempred ivez gant strolladoù gall PCF ha PS hag e vo sinet kenetreze un diskleriadur evit ar gwir da emsavelañ e Kaledonia Nevez. Ur wech aet e penn d'ar Stad C'hall, e 1981, e vo , anat eo, ankounac'het an emglev gant Mitterand hag e vignoned an tu kleiz!
War an enezenn, e vo divizet gant an drevadennourien c'hoari ur strategiezh tennderus: Drouklazhadenn Pierre Declercq, e penn an Unvaniezh Kaledonian e 1981. E-pad pevar bloaz e vo manifestadegoù gant an trevadennerien, manifestagoù all gant ar ganaked, serret hentoù zo, sit-inoù, gouzalc'hioù... Hep ne vefe taolet pled oute gant ar gouarnamant Mitterand. A-benn ar fin , e 1984, e vo kinniget ur raktres , unan ouzhpenn, anvet Lemoine, evit ur statud nevez evit an enezenn. Hemañ da vezañ gwiriekaet dre votadeg. Nac'het e voe gant an FLNSK nevez krouet ha divizet gante ur boykot oberiant a-enep ar votadeg, divizet ivez ar pal "Top 84", da lavarout an dizalc'hiezh evit fin ar bloavezh 1984.
Ar boykot oberiant a raio berzh: Serret e vo degadoù a hent, distrujet ur pod-mouezhiañ e ti-kêr Kanala gant Eloi Machoro, ... Ar votadeg a voe hep ar ganaked! Daoust d'ar moustrerezh trevadennel taer (Toullbac'het degadoù a stourmer kanak) e kendalc'h ar c'habalerezh evit an Top 84. Bremañ e vez goulennet ivez leuskel da vont ar stourmerien lakaet en toull: Gouzalc'het e vo tiez-kêr Hienghene, Lifou, Ponerihouenn ha Poya e miz du 1984, Gouzalc'het e vo archedi Thio hag Ouvea, serret hentoù Thio, balc'het e vo isprefed ar ripiblik eus inizi Loyaute...D'an deiz kentañ a viz Kerzu e vo staliet gouarnamant Kanaki gant an FLNKS dirak kazetennerien ar bed a-bezh....Ha savet e vo o banniel.
Istor diechu an trevadenniñ Kanaki gant ar c'hallaoued
Penaos gouennlazhañ dre erlec'hiañ ar boblañs henvroat.
Daoust d'ar pezh a vez embannet gant ar gouarnamant gall goude referendum miz Du 2018 eo diskleriet sklaer ez eus eus Kanaked , eus o Broad, eus o youl da vezañ emren ... e Miz Mae 2015 e voe embannet dirak poellgorr ditrevadenniñ an ONU gant Roch Wanytan, prezidant ar ganaked er C'hoñgres ar C'haledonia Nevez : "Ent-demokratelez e c'heller gwelout irrikou ur stad , Bro C'hall, o klask mirout he renkoù en ur ober neuz-vat dirak ar c'humuniezh etrevroadel "
Istor hir un trevadenniñ dre boblañ
D'an 24 a viz Gwengolo 1853 e tisklerias Auguste Febvrier Despointes, isamiral ha penn-gomandant morlu Bro C'hall e Meurvor Habask, en anv Napoleon III , dont da berc'henn war enezenn Kaledonia Nevez. D'an 29 a viz Gwengolo e voe tro Enez ar Pin. Ar pal pennañ e oa kreskiñ plas an arme gall e Meurvor Habask a-dal d'ar pennholierezh Bro Saoz. N'eo tamm ebet evit kaout un "trevadenn kastizañ, pe "toull-bac'h" evit dilec'hiañ galeourien, forbaned pe enebourien politikel en diavaez Bro C'hall, met e gwrionez eo an enebiezh etre an div vro o klask mestroniañ ar bed a zo penn abeg eus an trevadenniñ e Meurvor Habask. Ar Vro C'hall a oa he fal diskouez he galloud, he c'hreñvded, dreist-holl dre an trac'hantañ trevadennel. Dont a reas eta Bro c'hall perc'henn war inizi Markizez ha Tahiti e 1842, Kaledonia Nevez da c'houde evel Wallis ha Futuna ...
Adalek ar penn kentañ e voe dibabet un trevadenniñ dre bobladur da lavarout kemmañ ar boblañs orin ( ar re zu ) gant tud deuet eus Bro C'hall ( ar re wenn) . Ar C'haledonia Nevez , hervez diskleriadurioù pe prezegennoù ofisiel, a oa gouestlet da vezañ un doare Australia bihan gant an disoc'h c'harv evit ar Ganaked par da hini an Aborigened. Raktres trevadenniñ Maximilien de Las Cazas e 1855 a zo sklaer ken n'eo: "Dav eo deomp digeriñ frank dorioù an enbroañ en ur lakaat da grediñ e kaver aour e-leiz, kement-mañ evit ma vefe sachet war hor trevadenn nevez Meurvor Habask lod eus a ya da glask fortun e douaroù saoz tramor.. Lod oute a vo plaouiet! sell aze un afer, n'ez er ket da drevadenniñ gant kurusted!
Digoret e voe ar galeoù e 1864 gant ar menoz digas tud gwenn en enezenn. Ken pell ma oa eus Bro C'hall ne oa nemet nebeut a dud oc'h enbroañ dioute o-unan. Sanset e oa an enezenn-balc'h da reizhañ ar galeourien dre al labour. Evit kaout tachennoù labour e voe diberc'hennet an henvroidi, disvountet ha serret er tachennoù kloz zo, renet dindan al lezennoù anvet " Kod ar genvroadelez" hag a bado betek 1946: Difennet eo oute kuitaat o "gwarezva" , n'int nemet sujidi gante gwir keodedour ebet, .. Ur c'hanak ne c'hell dont e-maez eus e " warezva" nemet evit paeañ tailhoù pe evit labourioù rediet e profit an trevadennerien pe ar rannvro ( lezennoù ar 6 a viz Mae 1871 ha 6 a viz Meurzh 1876). An "Aferioù kenvroadelezhet" a veze meret gant an archedi.
Ar gouennlazhañ a zo efedus! Pa oa da neubeutañ 100 000 kanak e 1800 ne chome oute nemet 35 000 bennaket e 1900..( hervez an Unesco) . Etre 1880 ha 1920 e tremener eus 40 000 kanak da 27 000 oute ( hervez enklaskerien all) . Dav e vo gortoz ar bloavezhioù 1930 evit ma vefe eilpennet un tamm bihan an traoù. En niveridigezh c'hall e voe kontet 28 800 melanesian e 1936...
Daoust da niver ar galeourien hag an enbroidi nevez emgavet e chom niver ar re wenn dindan hini ar ganaked. E 1901 e oa 14 200 gall evit 27 100 kanak . Gant gounit ar nikel e vo ezhomm muioc'h-mui a vicherourien hag e vo pourchaset tud nevez, prest da labourat evit marc'had-mat tre, eus Asia, eus Europa pe c'hoazh eus inizi Tahiti... An deiz hirie e weler c'hoazh an diseurtegezh kenenel-se en enezenn.
"Plantañ gwenn"
Ne chomo ket pobl Ganak gouzañvat , hep ober mann ebet, a-dal d'ar gwaskerezh, d'ar mac'homerezh, pe feulster an trevadennerien. Stourmet e vo gante e meur a zoare: Nac'h mont da vicherour er meingleuzioù nikel, nac'h bezañ kristenaat, en ur virout o yezhoù ...O sevel emsavadegoù amañ hag ahont. Etre 1853 hag emsavadeg bras 1878 e vo kontet 25 emsavadeg armet a-enep d'an trevadennerien. Kudenn an douar , e berc'henniezh, a zo pennabeg eus pep emsavadeg ; Ne chom gante nemet 10% eus douar-labour an enezenn, ar peurrest gant an trevadennerien!
Ar stourm dizingal ouzh un arme gant fuzuilhoù, kanolioù, soudarded harnez mat a redias ar veuriadoù d 'en em unaniñ: Evel en trevadennoù all e voe boulc'het gant un argerzh a emskiant broadel. E 1878 an emsavadeg a badas 10 miz gant 200 soudard gall lac'het ha 1200 kanak jahinet. Ar moustrerezh a voe taer , garv ha didrugar: Keriadennoù hag eostoù entanet, fuzuilhadegoù prizonidi, hangasadegoù ... Ataï , pennstourner en emsavadeg a voe dibennet , hag e benn kaset da Bariz e mirdi an dudouriezh e 1879. ( rentet eo bet d'ar Ganaked e 2014 ). Un adc'hopr a vije paet da bep soudard gant ma vefe degaset gantañ an div skouarn eus pep emsaver lazhet ... Met dre ma vije kaset gante skouarnoù merc'hed ha bugale e voe divizet da c'houde adc'hoprañ en ur zegas penn troc'het ar c'hanak !!
Gant ar moustrerezh e vo ivez hag adarre dilemmet douaroù digant ar ganakiz. An ofiser gall Henri Laurent Rivière ( ur straed d'e anv en Oriant!!!) a voe e penn ar moustrerezh. Skrivañ a reas: " ar gouarnour a faot dezhañ e vefe divroet ar ganakiz a vefe graet trugarez da leuskel o buhez dezho betek enezenn ar Pin pe inizi ar Belep en hanter-noz. Diouzh an tu kement-mañ a diouenne an henvroidi ha war an dro e vije gounezet douaroù bras ha strujus." En holl eo ouzhpenn 1500 kanak hag a voe hangaset , lod betek inizi Tahiti.
E 1917 e voe un emsavadeg meur all, Noel ha Bouarate da bennstourmerien. Ouzhpenn an abegoù ordinal e oa ivez an taol-mañ hini non pas mont d 'ar brezel e Bro c'hall. Ar moustrerezh a voe ken taer, ken c'harv hag e 1878. Adc'hoproù evit lazhañ kanaked aet war uhelaat 20 lur gall evit ur prizionad, 25 lur evit ur melanezian marv !
Emzalc'h Bro C'hall, hini e renerien kenkoulz hag hini ar bolitikourien gall ne gemm e mod ebet. Derc'hel da enbroañ tud gwenn. An emzalc'h -mañ a zo bepred , d 'an deiz hirie , ar memes hini.
E 1963, gounezet o dizalc'hiezh vroadel gant broioù ar Magreb e faote da Vro c'hall kas da Galedonia Nevez 10 000 "treid-du". Ne vo a-benn ar fin nemet 2600 oute oc'h en em staliañ er Ganaki. E 1970 e embanne Roger Laroque maer trevadenner Noumea e oa ret derc'hel da "blantañ gwenn".
E 1972 e voe tro Pierre Messmer kentañ ministr Bro c'hall da vezañ sklaer ha sklaeroc'h c'hoazh: Ar C'haledonia Nevez, trevadenn a boblañ, a zo sur-awalc'h er bed a-bezh, diwezhañ takak trovanel ne vefe ket dizalc'h, e lec'h ez eus tu d'ur vro diorreet enbroañ e riezaded (...) Ne c'hell bezañ lakaet diaes Bro C'hall nemet gant arc'hadurioù broadel ar boblañs engenidik (...) Dre un enbroañ yoc'hek gant gallaoued pe tud eus an DOM e vo tu pareañ d'an dañjer-mañ (...) A-hir-dermenn ne vo tu tremen e-biou d'an arc'hadurioù broadel ar boblañs enginidik nemet ma vez ar c'humuniezhioù-poblañs eus diavaez Meurvor Habask muianiverel. Anat eo ne vo efed ebet war niver ar poblañs ma ne vez ket enbroet en un doare riezhiadel gant merc'hed ha bugale... ( lizher Pierre Messmer da Sekretourva stadel evit an DOM-TOM).
E 1956, 51,1% eus poblañs Ar C'haledonia Nevez a oa Kanak , e 1969 ne oant ken nemet 46% hag e 1983, 42,4% . Etre 2000 ha 2004 e vo enbroet e Kaledonia Nevez 14000 gall! Gant an niveridigezh e 2014 e vez priziet mat an trevadenn dre boblañ : Ar ganaked a zo deuet da vezañ bihanniverel en o bro : 39% eus ar boblañs . Met dizingal kaer an traoù: An inizi Loyaute 94% eus ar boblañs a zo kanak , e rannvro an Norzh 70% a zo kanak padal tro tro da Noumea n'int ken nemet 26% .
Da Heul
Alors que de 2012 à 2015, la population de la Côte d’Emeraude s’était élevée contre un projet « expérimental » d’élevage de moules sur filière au large de St Coulomb, voici que ce projet, suspendu par le Tribunal administratif en juillet 2015 refait surface.
Le projet initial « expérimental » concernait alors une surface de 20 ha pouvant être élargie à 1 000 ha. L’expérience, pourtant jamais mise en œuvre, a donc du satisfaire les pouvoirs publics puisqu’aujourd’hui, c’est la totalité du domaine maritime d’Ille et Vilaine, de l’estran jusqu’à une distance de 12 milles nautiques, y compris l’embouchure de la Rance, soit 800 km2, qui est susceptible d’accueillir des filins de moules, mais aussi d’huitres, d’ormeaux, d’oursins, de coquilles St Jacques… Le nouveau schéma des structures de cultures marines, grâce à la loi Macron sur les initiatives économiques, fait fi non seulement de l’opposition de la population locale (aucune enquête publique n’étant plus nécessaire) mais aussi des conséquences environnementales (plus d’obligation d’études d’impact). Pourtant, les conséquences pour l’environnement sont bien réelles ; déjections des coquillages en élevage concentrationnaire, déchets conchylicoles sur les plages… à cela s’ajoutent des entraves à la navigation et à la pêche professionnelle et de loisir en plus des retombées négatives sur les activités touristiques, très développées sur nos côtes.
L’Apeme, Association Pays d’Émeraude Mer Environnement, dénonce l’absence d’informations, le manque de concertation et la mise devant le fait accomplit. Déjà dans les Côtes d’Armor, un tel arrêté a déjà été signé, la population, prise de court, n’ayant pu s’y opposer. Seule une consultation est mise en place sur le site internet de la préfecture* depuis le 22 octobre et seulement jusqu’au 22 novembre. Après cette date, le préfet signera l’arrêté qui sera aussitôt applicable.
Quelle est donc cette démocratie qui se fiche éperdument de l’intérêt de la population pour satisfaire les seuls intérêts de quelques professionnels avides de profits ? Il est grand temps que, comme en Nouvelle Calédonie, les Bretons puissent enfin se prononcer sur leur avenir et faire les choix qui conviennent à leurs intérêts communs.
Padrig Delorme
* http://www.ille-et-vilaine.gouv.fr/Publications/Consultations-publiques/Consultations-Publiques-Environnement/Domaine-public-maritime/Consultations-en-cours/REVISION-DE-L-ARRETE-PORTANT-SCHEMA-DES-STRUCTURES-DES-EXPLOITATIONS-DE-CULTURES-MARINES
Contact APEME :
apeme35@gmail.com
www.apeme-emeraude.jimdo.com
L’actualité va vite, ou plutôt, le gouvernement est inlassable à matraquer les vieux à coups de nouvelles et incessantes mesures rognant leur pouvoir d’achat. Ainsi, il y a une mesure dont on ne parle pas et qui n’existe pas, mais qui produit quand même des effets en faisant perdre de l’argent aux vieux par rapport à l’inflation : Le taux d’intérêts des livrets d’épargne.
Sixièmement, on ne ré-indexe pas le taux d’intérêts des livrets d’épargne sur le taux d’inflation en train d’augmenter assez fortement. Culturellement, les retraités d’aujourd’hui ont tous eu un livret d’épargne. Nos parents ou grands-parents, nous « ouvraient » un livret d’épargne dont nous ne pourrions toucher le contenu qu’à nos 18 ans. Et tous les retraités, notamment les plus modestes possèdent toujours ce type de livret de base. Donc en martyrisant ces livrets, d’épargne libre et mobile, il est clair que Jupiter (et ses prédécesseurs) veulent assécher les vieux. Aujourd’hui les jeunes sont plus tournés vers les placements évolutifs suivant des profils personnels (pépères, dynamiques et autres) induisant plus ou moins de risques en fonction du rendement espéré. Et les banques qui soutenaient la baisse du taux d’intérêt du livret A quand l’inflation baissait, font le dos rond aujourd’hui, car ce sont elles qui profitent des placements sur ce type de support. CQFD.
Malheur aux cumulards de handicaps
Aujourd’hui, force est de constater que le pouvoir n’aime pas les vieux. La grogne de cette catégorie sociale s’ajoute à d’autres revendications, et commence à inquiéter Jupiter. Car les élections européennes approchent et les vieux, à défaut de descendre en nombre dans la rue, pourraient donner leurs voix à d’autres partis et infliger un premier vrai revers électoral au pouvoir en place, puisque les résultats des élections sénatoriales ne sont pas très visibles du grand public. Car n’oublions pas que Jupiter n’aime ni les vieux, ni les ruraux, ni les utilisateurs de véhicules diesel. L’individu qui cumule ces trois handicaps n’a plus grand-chose à espérer de ce régime sec. (Sans jeu de mots).
Et mon malheur à moi, est de faire partie de cette catégorie de cumulards du handicap ! Je ne suis pas encore mort, mais je suis déjà bien saigné !
Patrice PERRON.
Suivez-Nous sur la page Facebook de l'Avenir de la Bretagne et invitez vos amis.Breizh da Zont - L'Avenir de la Bretagne
Evit Breizh dizalc’h en Europa ar pobloù
Pour une Bretagne libre dans l’Europe des peuples.
Revue bimestrielle